De initiatiefwet van PvdA, GL, SP en 50Plus om gelijke beloning voor vrouwen af te dwingen als ze gelijk werk doen, krijgt veel steun buiten de Tweede Kamer.
tekst Eline Crijns
Er komen ‘verbazingwekkend weinig klachten’ over ongelijke beloning binnen bij het College voor de Rechten van de Mens, vertelt voorzitter Adriana van Dooijeweert. Terwijl daar wel reden toe is. Bij de overheid verdienen mannen gemiddeld 4 procent meer weet het CBS, en in het bedrijfsleven is dat verschil 7 procent. Deze cijfers zijn gecorrigeerd voor zaken die loon beïnvloeden zoals parttime of fulltime werken en ervaring of functie.
Dat er weinig klachten zijn, komt niet doordat het geen probleem is, meent Van Dooijeweert. “Het is als individuele werknemer lastig nagaan of jouw salaris klopt. Er is geen algemeen basisloon per functie. En ook binnen de eigen organisatie is vergelijkingsmateriaal meestal niet makkelijk beschikbaar”, vertelt ze. “Daar komt bij dat het in Nederland niet zo normaal is om te praten over wat je verdient, waardoor we het ook in de gesprekken bij de koffieautomaat niet aan collega’s durven vragen.”
Ook bij de vakbond kloppen weinig vrouwen met een klacht over ongelijke betaling aan. Kitty Jong, vicevoorzitter van de FNV: “Het is zo’n glibberig terrein dat vrouwen er niet aan beginnen of het einde van het traject niet halen. De bewijslast ligt nu nog bij de werknemer. Je kunt je geen procedurefout veroorloven, dus je moet je door een jurist laten bijstaan. De eerste enorme hobbel die je moet overwinnen, is collega’s vragen wat zij verdienen. Dat is hartstikke taboe in Nederland.”
Werkgevers willen dat taboe graag zo laten, omdat ze bijvoorbeeld niet willen laten zien wie er salaristoeslagen krijgt en wie niet, denkt Jong. “Je moet dus een mannelijke collega vinden die gegevens wil delen. Om het vervolgens aan te kaarten bij de werkgever is een risico. Zeker voor mensen in onzekere contracten. De tijd, het geld en de energie die het kost is enorm; zo’n jarenlange zaak tegen je werkgever gaat je niet in de koude kleren zitten.”
Seksebril
Al sinds 1980 is ongelijke beloning voor hetzelfde werk bij wet verboden. Maar de praktijk is weerbarstiger, ziet ook hoogleraar economie Esther-Mirjam Sent. “Uit allerlei gedragsonderzoeken blijkt dat we kwaliteit beoordelen door een seksebril. Cv’s van mannen en vrouwen worden anders gelezen en aanbevelingsbrieven worden voor mannen anders geformuleerd dan voor vrouwen. De vooroordelen zijn onbewust en hardnekkig; we hebben een lange sociaal-culturele geschiedenis die we met ons meeslepen.”
En dus grijpen Kamerleden van PvdA, GroenLinks, SP en 50plus in. Dinsdag is het debat over hun initiatiefwetsvoorstel tot wijziging van de Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen. Daarmee verschuift onder meer de bewijslast van de werknemer naar de werkgever. Zo moeten werkgevers met meer dan 250 werknemers verplicht driejaarlijks een certificaat verkrijgen als bewijs dat vrouwen en mannen gelijk loon ontvangen voor arbeid van gelijke waarde.
Verder moeten bedrijven met meer dan vijftig werknemers in het jaarverslag verantwoording afleggen over beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen voor werk van gelijke waarde. Ook krijgen werknemers het recht van inzage in het salaris van collega’s in dezelfde of vergelijkbare functies. Dus er komt meer openheid. Het College voor de Rechten van de Mens vindt vooral het in de wet vastleggen van loontransparantie voor werkgevers een goede ontwikkeling.
Salarissen vergelijken
Guusje Dolsma, directeur beleid van VNO-NCW en MKB-Nederland, gelooft meer in preventie. “Beloning is een complex geheel en dat valt bijna niet te certificeren.” Salarissen vergelijken zegt ook weinig, vindt Dolsma, omdat het om meer gaat dan dat, bijvoorbeeld over het functioneren van een werknemer. Ze gelooft ook niet dat er werkgevers zijn die bewust onderscheid maken in beloning.
“Het wetsvoorstel leidt tot een onmogelijke bureaucratie. We zijn het met de indieners eens dat het gaat om het openen van het gesprek, maar daar heb je niet een stapeling van maatregelen voor nodig. Dat kan ook met de Handreiking Gelijke Beloning die wij hebben gemaakt voor werkgevers. Wij zoeken het heel sterk in de bewustwording: de valkuilen identificeren zodat je goede afspraken over de beloningssystemen maakt”, aldus Dolsman.
Daar denkt FNV’er Jong anders over: “We zien na veertig jaar vertrouwen van de overheid in zelfregulatie van de werkgevers dat het niet vanzelf goed komt”.
Sander Heithuis van Women Inc. ondersteunt het wetsvoorstel. “Veel werkgevers ontdekken pas dat het niet goed zit als ze er onderzoek naar doen. Daarom is het goed als de bewijslast bij de werkgever komt. In omringende landen zijn dit soort wetten al aangenomen. Wij lopen echt achter in Europa.”